Przekazujemy polskiemu czytelnikowi monografię dr. Bernharda Strebla
poświęconą historii KL Ravensbrück i sieci jego podobozów KL
Ravensbrück. Historia kompleksu obozów.
Publikacja stanowi bogate źródło wiedzy o organizacji obozu i
jego podobozów, warunkach w nim panujących, więźniarkach i więźniach, a
także niemieckich oprawcach. Podkreślić należy, że to właśnie Polki
stanowiły prawie jedną trzecią ogółu więźniarek i przytłaczającą
większość ofiar eksperymentów pseudomedycznych, przeprowadzanych przez
lekarzy SS.
Autor analizuje pochodzenie więźniów, skład narodowy ich
społeczności oraz warunki życia panujące w różnych częściach obozu i w
różnych okresach jego funkcjonowania. Przedstawia wielorakie formy
terroru, pracy niewolniczej i zagłady.
Polskie wydanie książki powstało dzięki staraniom i z inspiracji
środowisk byłych więźniarek obozu, a w szczególności Alicji
Gawlikowskiej-Świerczyńskiej i Joannie
Muszkowskiej-Penson.
Dziękujemy również za wsparcie finansowe następującym instytucjom:
Fundacji Współpracy Polsko- Niemieckiej,
Instytutowi Goethego,
Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Muzeum Stutthof w Sztutowie,
Rotary Club Lübeck-Burgtor,
oraz
Muzeum II Wojny światowej w Gdańsku,
bez których publikacja ta nie ukazałby się.
Bernhard Strebel (ur. 1962) dr filozofii, historyk, pracownik naukowy Hamburskiej Fundacji Wspierania Nauki i Kultury (Hamburger Stiftung zur Förderung von Wissenschaft und Kultur). Autor m.in.: Zwangsarbeit für Forschungseinrichtungen der Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft 1939-1945. Ein Überblick, Berlin 2003 (razem z Jensem-Christianem Wagnerem); Celle April 1945 revisited. Ein amerikanischer Bombenangriff, deutsche Massaker an KZ-Häftlingen und ein britisches Gerichtsverfahren, Bielefeld 2013 (wyd. 2).
Opis bibliograficzny: Bernhard Strebel, KL Ravensbrück. Historia kompleksu obozów, Gdańsk 2018, ss. 804, ISBN: 978-83-63736-19-4.
Publikacja powstała we współpracy z Centralnym Muzeum Jeńców Wojennych w
Łambinowicach Opolu.
Po upadku powstania na prawach jenieckich
Warszawę opuściło ogółem 16866 żołnierzy (w tym ok 3 tys. kobiet oraz
ponad 500 małoletnich). Trafili oni do obozów jenieckich na terenie
Niemiec. Wielu z nich przebywało w kilku obozach, bądz kierowano ich do
pracy w fabrykach, budownictwie, rolnictwie.
Publikacja zawiera ich
wspomnienia spisywane na bieżąco bądz też w okresie pózniejszym. Jest
świadectwem historii tej tak bardzo zróżnicowanej grupy jenieckiej żołnierzy Powstania Warszawskiego.
Projekt został dofinansowany przez Muzeum Historii Polski w ramach programu Patriotyzm Jutra.
Jest to już trzecia z serii wspomnień wojennych publikacja wydana wspólnie przez Fundację "Polsko-Niemieckie Pojednanie" i Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.
Tysiące Polaków pracowało w stolicy III Rzeszy zarówno w zakładach przemysłowych, przedsiębiorstwach komunalnych jak i w prywatnych gospodarstwa domowych. Ludność Warszawy, która trafiła do Berlina po Powstaniu Warszawskim, w tym wiele kobiet i dzieci, musiała pracować przy odgruzowywaniu miasta nieustannie bombardowanego przez lotnictwo alianckie. Do dzisiaj groby niektórych z nich można znaleźć na każdym spośród ponad dwustu berlińskich cmentarzy.
W literaturze historycznej i wspomnieniowej nie poświęcono do tej pory wiele miejsca przymusowej pracy Polaków w Austrii w czasie II wojny światowej. Niniejszy zbiór wspomnień polskich robotników wywiezionych na roboty przymusowe do Austrii w latach 1939-1945 jest przyczynkiem do poznania i przypomnienia tamtych wydarzeń. Opublikowane w nim relacje 18 autorów pochodzą ze zbiorów Archiwum Fundacji "Polsko-Niemieckie Pojednanie". Ukazują listy i codzienne życie Polaków - między innymi więźnia obozu koncentracyjnego, robotnika rolnego i powstańca warszawskiego. Stanowią cenne źródło do badań warunków życia w obozach i miejscach pracy przymusowej , jak również metod terroru oraz różnych postaw prześladowanych i prześladowców w sytuacjach codziennych i ekstremalnych. Są niewątpliwie materiałem pobudzającym czytelnika do refleksji nad tragicznymi wydarzeniami II wojny światowej, a także doskonałą lekcją dzieła najnowszych Polski i Europy.
read more
W latach II wojny światowej Niemcy zatrudnili przymusowo w gospodarce Prus ponad 300 tysięcy jeńców wojennych i robotników przymusowych różnych narodowości. Wśród nich największą, blisko 200-tysięczną rzeszę stanowili Polacy. Dla bohaterów publikowanych wspomnień, pochodzących głownie z północnej Polski, Prusy wschodnie do 1939 roku były obszarem z polsko brzmiącymi nazwami miejscowymi i zbliżoną do polszczyzny gwarą. Z chwilą wybuchu wojny nazwa Ostpreussen stała się dla nich synonimem ciężkiej pracy, rozłąki z rodziną, przymusu, różnego rodzaju represji, słowem z miejsca wrogiego i niebezpiecznego.
read more
Poruszające wspomnienia byłych więźniów obozów koncentracyjnych systemu Mauthausen-Gusen w Austrii, nagrywane w latach 2002 2003 przez Ośrodek KARTA, teraz ukazują się w książce w nowej serii Historia Mówiona wydawanej wspólnie z Domem Spotkań z Historią.Fragmenty ponad stu relacji biograficznych to polifoniczny zapis dramatycznego doświadczenia zbiorowego i indywidualnego, jakim było uwięzienie w nazistowskich obozach koncentracyjnych systemu Mauthausen-Gusen. Świadkowie opowiadają również o swoim życiu przed wojną i po niej. Wspomnienia dopełnia obszerny wstęp na temat historii obozów Mauthausen-Gusen i pamięci o nich
read more
"Zachować Pamięć" - tom I i II jest zbiorem relacji świadków tragicznych wydarzeń II wojny światowej. Każda historia stanowi niepowtarzalną wartość poznawczą. Autorzy poruszają problemy, wobec których nie można być obojętnym, oddają wiernie klimat tamtej ponurej rzeczywistości, mówią o różnych postawach ludzi. Na I tom, wydany w 2005 r. w Warszawie, składają się relacje i wspomnienia obywateli polskich z pracy niewolniczej i przymusowej na rzecz III Rzeszy w latach 1939-45, wybrane spośród tysięcy przekazów znajdujących się w Archiwum Fundacji "Polsko-Niemieckie Pojednanie". II tom, wydany w 2006 r. w Warszawie, zawiera zbiór wspomnień nagrodzonych w konkursie "Pomóżcie nam zachować pamięć", który został zorganizowany przez Fundację "Polsko-Niemieckie Pojednanie" w 2005 r.
read more
Publikacja zawiera wyjątkowy zbiór tekstów i opracowań, zaprezentowanych podczas konferencji zorganizowanej w marcu 2007 roku - pod tym samym tytułem - przez Fundację "Polsko - Niemieckie Pojednanie", Kancelarię Prezydenta RP oraz Muzeum Powstania Warszawskiego. Poruszają one bardzo różnorodną tematykę - od genezy Powstania Warszawskiego, poniesionych w nim strat, losów ludności cywilnej Warszawy, poprzez polskie i niemieckie narracje o Powstaniu, propagandę nazistowską i PRL-owską, czy obraz Powstania w oczach niemieckich żołnierzy, aż po aspekty polskiej polityki historycznej i rozliczenie z komunistyczną dyktaturą w Niemczech. Zbiór ten zawiera także wiele mało znanych faktów, rezultaty nowych badań i dociekań historycznych, analiz z pogranicza politologii i socjologii. Czytelnik znajdzie tu informacje m.in. o tym, jak po wojnie Niemcy postrzegali Powstanie Warszawskie, jak przedstawiano je w powojennych podręcznikach niemieckich, dlaczego, w kontekście ścigania zbrodniarzy nazistowskich, zniszczenie Warszawy pozostało bez kary. Publikacja jest efektem współpracy Fundacji "Polsko - Niemieckie Pojednanie" oraz Muzeum Powstania Warszawskiego.
read more
Prof. Tomasz Szarota opisuje, na podstawie podziemnych czasopism, karykatur, zeznań świadków, piosenek i dowcipów z czasów wojny, stanowisko polskiej ludności wobec Niemców w latach okupacji 1939 - 45. Książka wydana w języku niemieckim stała się elementem uzupełniającym otwartą w 2009 r. w Berlinie wystawę, przygotowaną przez Deutsches Historisches Museum, pt. "Deutsche und Polen. Abgründe und Hoffnungen" ("Polacy i Niemcy. Otchłanie i nadzieje.")
read more
"Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1939-1959. Atlas ziem Polski"
opowiada
o dramatycznych wydarzeniach będących częścią europejskiego
doświadczenia XX w.
Obrazuje ona przebieg przymusowych ruchów ludności na liczącym około pół
miliona kilometrów kwadratowych obszarze Europy Środkowej, który
wchodził w skład państwa polskiego przed (lub tylko do) 1939 r. i po
(lub tylko od) 1945 r. Atlas, opisując deportacje, przesiedlenia,
ucieczki, przymusowy pobór do wojsk okupacyjnych lub formacji nie
mających narodowego mandatu, wywózki do pracy przymusowej wpisuje się w
ciąg inicjatyw zmierzających do upamiętnienia ofiar przymusowych
przesiedleń i wypędzeń spośród ludności cywilnej w Europie Środkowej i
Wschodniej.
W Atlasie zostały zamieszczone:
komentarze historyczne,
kalendaria wydarzeń związanych z migracjami ludności cywilnej,
barwne mapy,
wykresy i diagramy,
blisko 400 ilustracji, głównie zdjęć,
dokumenty źródłowe, będące wytworem instytucji państwowych oraz fragmenty wspomnień i relacji.
Książka "Boży dezerter. FRANZ JÄGERSTÄTTER (1907-1943)" jest historią prostego rolnika, kierowcy, ojca i męża, który miał w sobie tyle odwagi, by przeciwstawić się dominującemu w społeczeństwie austriackim poparciu dla Hitlera. Miał odwagę, by odrzucić wezwanie hierarchii Kościoła do społecznego konformizmu, w zgodzie z którym dla dobra kościelnych instytucji nie należało się sprzeciwiać nowym władzom. Dla niego wierność Bogu była ważniejsza niż wierność instytucjom i narodom. I oddał za to życie. W październiku 2007 roku za ten wybór wyniósł go na ołtarze Benedykt XVI, pokazując, że choć świętość wymaga odwagi, to wcale nie oznacza porzucenia normalnego życia. Przykład Jägerstättera daje nadzieję wszystkim tym, których życie nie układa się w proste linie, a także tym, którzy w imię wierności Ewangelii zbierają baty nie tylko od świata, ale i od części hierarchów. (Tomasz P. Terlikowski) Autorka publikacji, Erna Putz - austriacka dziennikarka, magister teologii i doktor filologii. W 1996 r. przez Archidiecezję Wiedeńską uhonorowana Nagrodą im. Kardynała Innitzera za biografię Franza Jägerstättera.
read more
Jest to jeden z najbardziej poruszających dokumentów tragicznych losów więźniów Auschwitz i wstrząsający obraz obozu widzianego oczyma dziecka. W lapidarny sposób autor opisuje głód, strach, samotność i rozpacz dzieci wyrwanych z bezpiecznego świata dzieciństwa i wydanych na pastwę przemocy i śmierci, a niemalże suchy sposób narracji wzmacnia jeszcze dramatyzm przedstawianych scen. Książka zaczyna się w momencie, kiedy dom jego dziecństwa zostaje zajęty, a on i jego rodzice wsiadają do zatłoczonego wagonu kolejowego. Tam autor doznaje pierwszego poniżenia, czuje pierwszy raz głód i chłód. I te uczucia ciągną się za nim aż do końca, wywierając wielki wpływ na jego psychikę. Przez obóz przejściowy w Pruszkowie (tzw. Durchgangslager 121) autor wraz z matką trafia 12 sierpnia 1944 r. do obozu koncentracyjnego Auschwitz. 12-letni wówczas autor został zarejestrowany jako więzień numer 192 731. Autor był jednym z 500 polskich dzieci, osadzonych przez Niemców w Auschwitz. Obozowe przeżycia utkwiły bardzo głęboko w jego pamięci. O swych wspomnieniach z tego okresu powiedział w jednym z wywiadów: "Chciałem je wyrzucić, pozbyć się ich. Na zawsze! Zacząłem więc spisywać wspomnienia moje, moich koleżanek i kolegów. Z nadzieją, że jak je napiszę, to one ode mnie odejdą. Niestety, tak się nie stało..." Książka ta w przejmujący sposób ukazuje losy dzieci więzionych w obozie koncentracyjnym. Jako zapis autentycznych przeżyć autora i jego rówieśników stanowi jedno z najbardziej wstrząsających świadectw z okresu drugiej wojny światowej.
read more
Będąca owocem współpracy Fundacji "Polsko-Niemieckie Pojednanie" z Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego wystawa swój wernisaż miała w listopadzie 2008 roku. Zaprezentowane na niej dokumenty i fotografie ilustrują tragiczne wydarzenia II wojny światowej na przykładzie losu, deportowanej na roboty przymusowe, ludności wiejskiej. Panele wystawy można obejrzeć na stronie www. fpnp.pl. Katalog, będący wyborem materiałów prezentowanych na wystawie, został rozbudowany o komentarz historyczny.
read more
Bogato ilustrowany dwujęzyczny album zawierający materiał zdjęciowy i teksty prezentowane na wystawie pod tym samym tytułem. W wersji elektronicznej wystawę można obejrzeć na stronach internetowych FPNP.
Większość fotografii zamieszczonych w katalogu pochodzi z prywatnych
zbiorów byłych robotników przymusowych i niewolniczych. Katalog zawiera
także artykuł, wprowadzający w tematykę wystawy, "Praca przymusowa
obywateli polskich na rzecz Trzeciej Rzeszy na tle niemieckiej okupacji
na ziemiach polskich w latach 1939-1945" przygotowany przez prof.
Wojciecha Roszkowskiego oraz tekst "Historia i pamięć. Wojna i praca
przymusowa na przykładzie Polski" autorstwa dr. Christine Glauning i
Danieli Geppert.
Poszczególne części katalogu opatrzone są komentarzem historycznym,
przygotowane specjalnie pod kątem niemieckiego odbiorcy, z
uwzględnieniem zagadnień, które mogą być mało znane w Niemczech (np.
masowe wysiedlenia Polaków z Wielkopolski i Zamojszczyzny i osiedlanie
zamiast nich osadników niemieckich, obozy przesiedleńcze, germanizacja
polskich dzieci, Kinderheimy, itp.).
Katalog został wydany przez Fundację "Polsko-Niemieckie Pojednanie" we
współpracy z Centrum Dokumentacji Pracy Przymusowej w Berlinie w 2007 r.
Projekt uzyskał dofinansowanie niemieckiej Fundacji "Pamięć,
Odpowiedzialność i Przyszłość" i Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej.